مقدمه
پدیده اسرائیل با همه رفتارهای خشن آن در کنار واکنش‌های متفاوت و گاه متعارض جامعه جهانی، بازتابی از چهره متناقض، دنیای امروز ماست. «عدالت بی‌پایان»، هنگام مواجهه با خشونت مقامات و نظامیان برخی کشورها، به یکباره به انتها می‌رسد و بر این همه رفتار غیرقابل توجیه چشم فرومی‌بندد. سکوت قدرتمندترین و در عین حال پیشرفته‌ترین دولت‌های دنیا که سیاست خارجی خود را بر «حقوق بشر» مبتنی کرده‌اند نکته درخور تاملی است، چراکه در عمل، نتیجه‌ای جز کشتار و آوارگی اعراب فلسطینی را در پی نداشته است که گناهی جز مقاومت در برابر اشغال و اشغالگران ندارند. از طرف دیگر، محکومیت دولت اسرائیل از سوی بسیاری از دولت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی ـ به ویژه نهادهای قدرتمندی چون کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، سازمان دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل ـ در کنار مواضع مثبت دیگر ارکان سازمان ملل نسبت به اسرائیل، چهره دیگر جامعه جهانی امروز ماست؛ روندی که نویدبخش عینیت یافتن دیوان کیفری بین‌المللی در جهان مبتنی بر روابط نابرابر نیروها (دولت‌ها) است.[۱]
از این منظر، رفتار رژیم صهیونیستی و حمایت پاره‌ای از مهم‌ترین دولت‌های غربی بیانگر مفروضه‌های نظام سنتی دولت ـ محوری است که با بی‌اعتنایی و گاه حتی رو ر رو با ارزش‌های بشری و مقتضیات زیست انسانی در عرصه انسانی، در عرصه روابط بین‌الملل، با تکیه بر سیاست قدرت به دنبال پی‌جویی منافع ملی است. در مقابل، مواضع مثبت بسیاری از نهادها و سازمان‌های غیردولتی (NGOs) در محکومیت رفتارهای غیرانسانی بشری رژیم صهیونیستی، متکی بر مفروضه‌های «جامعه مدنی جهانی» در حال ظهوری است که به تحولات ساختاری ـ هنجاری جهانی با دامنه وسیع فعالیت‌های انسانی فراتر از حدود جغرافیایی اشاره می‌کند و بیانگر جهانی شدن فعالیت‌های انسانی اینگونه سازمان‌هاست.[۲] به عبارت دیگر، توسعه موازین، نهادها و رویه‌های مربوط به حمایت از حقوق بشر با گسترش سازمان‌های غیردولتی که در زمینه حقوق بشر کار می‌کنند، رابطه تنگاتنگی دارد. در واقع، هم پیشرفت و توسعه بحث‌های حقوق بشری در رشد سازمان‌های غیردولتی اثرگذار بودند و هم سازمان‌های غیردولتی در پیشرفت، توسعه و تنوع مفهوم‌ها و نهادهای حقوق بشر اثر فراوانی داشتند و در حقیقت مشکل بتوان گفت کدام یک تقدم دارد.[۳]
در هر صورت اثر دوسویه رشد سازمان‌های غیردولتی و توسعه حقوق بشر در یکدگیر مورد تردید نیست. در بسیاری از قطعنامه‌ها و بیانیه‌های مربوط به حقوق بشر، به نقش مهم سازمان‌های غیردولتی و لزوم توجه و استفاده از آنها تاکید می‌شود و سازمان‌های غیردولتی نیز با ارائه اطلاعات و پیشنهادات و طرح‌ها و بحث‌های خود موجب طرح و تصویب بسیاری از اسناد حقوق بشری و حسن اجرای آنها می‌شوند.
به طور کلی می‌توان گفت که سازمان‌های غیردولتی حقوق بشری در اراضی اشغالی ۱۹۴۸، ازجمله سازمان حقوق بشر و حمایت از زندانیان الضمیر که در گزارش حاضر به بررسی عملکرد و فعالیت‌های آن خواهیم پرداخت، از چند بعد توانسته‌اند نقش اثرگذاری در حمایت از حقوق بشر در اراضی اشغالی داشته باشند:
۱ـ‌ فشار بر رژیم صهیونیستی برای رعایت موازین حقوق بشر
۲ـ همکاری با نهادهای حقوق بشری منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله سازمان عفو بین‌الملل و سازمان جهانی دیده‌بان حقوق بشر
۳ـ طرح شکایت در مراجع قضایی یا شعبه قضایی بین‌المللی

الف) تاریخچه سازمان
سازمان حقوق بشر و حمایت از زندانیان الضمیر (Addameer Prisoner’s Support and Human Rights Organization)، در سال ۱۹۹۲ توسط تعدادی از حقوقدانان، وکلای عرب ۴۸ و همچنین شماری از  فعالان حقوق بشری تاسیس گردید. این سازمان که به عنوان یک تشکل مستقل و غیرانتفاعی در اسرائیل به ثبت رسیده است، از جایگاه منحصر به فردی در سطوح داخلی و بین‌المللی به عنوان یک سازمان بومی برخوردار می‌باشد.[۴]
اقدامات حقوقی سازمان بر روی حمایت از زندانیان عرب فلسطینی ـ به ویژه زندانیان سیاسی ـ متمرکز شده است و این سازمان در جهت احیای حقوق زندانیان فلسطینی و حمایت از حقوق بشر در اراضی اشغالی فلسطین؛ همکاری و ارتباط بسیار نزدیکی با سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر نظیر: سازمان عفو بین‌الملل (Amnesty International (AI))، سازمان جهانی دیده‌بان حقوق بشر (Human Right watch) و بسیاری از نهادها و موسسات حقوق بشری داخلی و خارجی دارد. فعالان سیاسی سازمان در تلاشند تا با نظارت، رویه‌های قانونی و مبارزات منسجم، به شکنجه زندانیان خاتمه دهند.[۵]
الضمیر بر این اعتقاد است که حقوق بشر، مسئله‌ای بین‌المللی است که براساس احترام به شان، کرامت و حقوق انسانی قرار دارد که به هیچ وجه نباید ـ چه در حوزه روابط دولت و مردم در زمان صلح و چه در قلمرو روابط خصمانه بین متخاصمان ـ خدشه‌دار شو و آسیب ببیند.[۶]
شایان ذکر است که الضمیر عضو کمیته اجرایی شبکه سازمان‌های غیردولتی فلسطین (PNGOs) (Palestinian NGO Network) می‌باشد. ساختار اجرایی سازمان حقوق بشری الضمیر متشکل از مجمع عمومی و هیات مدیره می‌باشد که ریاست اعضای این هیات را «عبداللطیف غیث» (Abdelatif Gheith) وکیل و از فعالان حقوق بشر و مدیریت سازمان را نیز «خالد جرار» (Khalid Jarrar) برعهده دارد. وی فارغ‌التحصیل رشته حقوق (مقطع کارشناسی ارشد) از دانشگاه حیفا می‌باشد.[۷]

ب) اهداف تشکل غیردولتی الضمیر
هدف عمده و اصلی این تشکل حقوقی، حمایت از حقوق بشر در اراضی اشغالی ۱۹۴۸ ـ به ویژه حمایت از زندانیان فلسطینی ـ و تلاش در راستای رفع سیاست‌های ضدحقوق بشری رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان ۴۸ می‌باشد. سیاستی که با روی کار آمدن دولت افراطی حاکم (شارون) شدت یافته است.
از دیگر اهداف سازمان غیردولتی الضمیر می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱ـ ایجاد یک جامعه آزاد و دموکراتیک که در آن احترام به حقوق بشر، عدالت، برابری و قانون حکمفرما باشد.
۲ـ بالا بردن سطح آگاهی سیاسی جامعه عرب (۴۸) در زمینه مسائل حقوق بشر و دموکراسی
۳ـ مبارزه با اعمال ضدحقوق بشری رژیم صهیونیستی و رفتارهای غیرانسانی این رژیم نسبت به زندانیان فلسطینی
۴ـ تلاش در جهت لغو مجازات اعدام و تضمین محاکمات منصفانه و عادلانه
۵ـ تلاش در جهت تصویب قوانینی که اصول حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را به همراه اجرای آنها تضمین کند.
الضمیر در راستای دستیابی به اهداف مذکور و همچنین ترویج حقوق بشر و حمایت از حقوق سیاسی، فرهنگی و مدنی فلسطینیان ۴۸ با بسیاری از سازمان‌های غیردولتی عرب، موسسات حقوق بشری داخل و خارج از اسرائیل و نهادهای حقوق بشری سازمان ملل ارتباط و همکاری گسترده‌ای دارد.[۸]
سازمان به منظور پیشبرد اهداف خود، همچنین سعی کرده است تا مطابق قوانین و معیارهای بین‌المللی حقوق بشر عمل کند.

ج) برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان
فعالیت‌های گسترده سازمان حقوق بشری الضمیر را می‌توان در قالب ۴ برنامه‌ای که این سازمان اجرا می‌کند، مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.
۱ـ برنامه حمایت قانونی: الضمیر در چارچوب این برنامه و با ارائه خدمات و مشاوره‌های قانونی رایگان به زندانیان و خانواده‌های آنان، در جهت برگزاری محاکمات منصفانه تلاش می‌کند.[۹]
براساس گزارش ارائه شده در این زمینه از سوی الضمیر، این سازمان در سال ۲۰۰۳ پرونده ۶۹۷ زندانی عرب فلسطینی را مورد رسیدگی قرار داده و خدمات و مشاوره‌های قانونی بسیاری را به زندانیان و خانواده‌های آنان ارائه داده است.[۱۰]
۲ـ ملاقات‌های منظم با زندانیان: اعضای سازمان، علی‌رغم وجود موانع و محدودیت‌های بسیار از سوی مقامات امنیتی رژیم صهیونیستی، سعی می‌کنند تا به طور منظم با زندانیان عرب فلسطینی ملاقات کنند تا بین وسیله از شرایط زندان و موقعیت زندانیان آگاهی یابند.
شایان ذکر است که الضمیر در سال ۲۰۰۳ با ۲۱۱ زندانی در زندان‌‌های مختلف رژیم صهیونیستی دیدار و ملاقات داشته است.[۱۱]
۳ـ برنامه دفاع از حقوق زندانیان: از طریق این برنامه، الضمیر درصدد است تا با جلب حمایت‌های محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی و مبارزات منسجم، با شکنجه و بازداشت خودسرانه و بدون مجوز فلسطینیان مخالفت نموده و برای بهبود وضعیت نامساعد زندانیان فلسطینی تلاش کند.
طبق گزارش سازمان حقوق بشری الضمیر، تعداد زندانیان فلسطینی در بند رژیم صهیونیستی از آغاز انتفاضه الاقصی (در سپتامبر ۲۰۰۰)‌ به بیش از ۵ هزار نفر می‌رسد که به بهانه‌ها و دلایل واهی مختلفی از سوی رژیم صهیونیستی زندانی شده‌اند. براساس تحقیقات صورت گرفته از سوی سازمان، به علت وضع بسیار بد و نامناسب بازداشتگاه‌ها و بدی شرایط زندان‌ها از لحاظ بهداشتی اغلب بازداشت‌شدگان فلسطینی هنگام‌‌ آزادی مبتلا به بیماری و ناتوانی‌های موقت و بعضا حتی دائم می‌باشند. این در حالی است که رژیم صهیونیستی از آ‌غاز انتفاضه سیاست بازداشت‌های اداری را علیه شهروندان عرب ۴۸ ـ به ویژه فعالان سیاسی و رهبران احزاب و جنبش‌های عربی فعال در اراضی اشغالی ۱۹۴۸ ـ به کار گرفته است، به نحوی که صدها تن از فلسطینیان ۴۸ تحت عنوان بازداشت اداری دستگیر و روانه زندان‌های رژیم صهیونیستی شده‌اند که برحسب مورد نیز این رژیم تلاش کرده است تا قبل از انقضای مدت بازداشت، آن را تمدید نماید. تا آنجا که بعضا مشاهده شده که بیش از ۸ بار مدت ۶ ماهه بازداشت اداری تمدید شده است.[۱۲] این در حالی است که با گسترش این نوع اقدامات از آغاز انتفاضه دوم، بارها الضمیر و دیگر سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری آن را محکوم نموده و اقدامات مذکور را ناقض ابتدایی‌ترین معیارهای بین‌المللی و حقوق بشر اعلام نموده‌اند.
۴ـ برنامه آموزش حقوق بشر: آموزش و تفهیم حقوق بشر در بین اقلیت عرب فلسطینی ساکن در اراضی اشغالی ۴۸ ازجمله مهم‌ترین برنامه‌‌های الضمیر می‌باشد که سازمان در چارچوب این برنامه کلاس‌های آموزشی را برای وکلا، حقوقدانان و دانشجویان عرب ۴۸ برگزار کرده است.[۱۳]
الضمیر در زمینه برنامه‌های آموزشی با نهادهای حقوق بشری سازمان ملل متحد همکاری دارد و در سال ۲۰۰۲ نیز نمایندگانی از این سازمان در کنفرانسی که در زمینه حقوق بشر در مقر سازمان ملل در نیویورک برگزار گردید، شرکت کردند.
در سال ۲۰۰۳ نیز نمایندگانی از این سازمان در گردهمایی و کنفرانس‌های مختلفی که با موضوعات مختلف حقوق بشر در کشورهای ترکیه، اسپانیا، ایتالیا و فرانسه برگزار شد، شرکت داشتند.[۱۴]
الضمیر ضمن ارتباط نزدیک و همکاری گسترده با سازمان عفو بین‌الملل و سازمان حقوق بشر، هر ساله تحقیقات و گزارشاتی در زمینه وضعیت حقوق بشر در اراضی اشغالی فلسطین ـ به ویژه اراضی اشغالی ۴۸ ـ برای سازمان‌های مذکور ارسال می‌کند.
از آنجایی‌که اکثر سازمان‌های غیردولتی قادر به تامین نیازهای مالی خود نیستند، لذا به منظور تامین نیازهای خود مجبورند از منابع بین‌المللی بهره جویند که تشکل حقوقی الضمیر نیز که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های غیردولتی حقوق بشری در اراضی اشغالی ۱۹۴۸ فعالیت می‌کند، از این قاعده مستثنی نمی‌باشد.
الضمیر از حمایت مالی موسسات و سازمان‌های غیردولتی مختلف در منطقه خاورمیانه، اروپا و آمریکا برخوردار می‌باشد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اتحادیه کودکان خاورمیانه، بنیاد آلمانی حمایت از سازمان‌های غیردولتی فلسطینی، آکسفام، بنیاد همبستگی‌های بین‌المللی اسپانیا، برنامه عمران و توسعه سازمان ملل (UNDP) و سازمان غیردولتی فورد در آمریکا اشاره کرد.[۱۵]

جمع‌بندی
حقوق بشر، عبارت از حقوقی است که فرد از آن حیث که «انسان» است از آنها برخوردار مي‌شود. از این‌روست که نمی‌توان فرد یا گروهی از افراد را در برخورداری از این حقوق ـ که حقوقی غیرقابل سلب‌اند ـ بر دیگران ترجیح داد و یا به دلایل نژادی و قومی دسته‌ای از افراد را از این حقوق محروم کرد. پاره‌ای از مهم‌ترین این حقوق عبارتند از: حق تعیین سرنوشت، حق حیات ـ که در واقع به عنوان بالاترین حق انسانی به هیچ وجه، حتی در زمان جنگ و وضعیت‌های اضطراری، قابل عدول نیست ـ حق آزادی و امنیت شخصی و ممنوعیت تبعیض نژادی. این در حالی است که رژیم صهیونیستی علی‌رغم پذیرش و امضای بسیاری از معاهدات و کنوانسیون‌های حقوق بشر، این حداقل حقوق انسانی به رسمیت شناخته شده از سوی جوامع بشری را نادیده می‌گیرد و همواره مرتکب اقدامات ضدحقوق بشری (در اراضی اشغالی فلسطین) می‌شود که می‌توان آنها را از منظر حقوق بین‌الملل محکوم دانست. در این راستا، سازمان‌های مدافع حقوق بشر در اراضی اشغالی فلسطین (اعم از اراضی اشغالی ۴۸ و ۶۷) ازطریق برقراری ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با مجامع و سازمان‌های جهانی حقوق بشر توانسته‌اند اقدامات مثبت و سازنده‌ای را در جهت بهبود وضعیت حقوق بشر در اراضی اشغالی فلسطین ـ به ویژه اراضی اشغالی ۱۹۴۸ ـ انجام دهند که سازمان حقوق بشر الضمیر از جمله این سازمان‌هاست.
این سازمان توانسته است با ایجاد یک شبکه ارتباطی وسیع با همتایان حقوق بشری داخل و خارج از اسرائیل و همچنین بسیاری از سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی، علاوه بر شناساندن خود در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی از توانمندی‌ها و منابع مالی در دسترس این سازمان‌ها در جهت دستیابی به اهداف خود بهره گیرد.

پی‌نوشت‌ها
۱ـ حسین شریفی طرازکوهی، بررسی عملکرد اسرائیل از منظر معیارهای حقوق بشر بین‌المللی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال نهم، ش ۳، پاییز ۱۳۸۱، ص ۱۳۶.
۲ـ همان منبع، ص ۱۳۷.
۳ـ حسین مهرپور، نقش سازمان‌های غیردولتی در فرابری حقوق بشر، مجموعه دفتر مطالعات و تحقیقاات سیاسی وزارت کشور، (تهران: وزارت کشور، ۱۳۸۰)، ص ۳۵۴.
۴ـ http://www.Addameer.org/about.html
۵ـ http://www.Addameer.org
۶ـ Ibid
۷ـ http://Addameer.org/2004/annual/04html
۸ـ http://www.Ittijah.org/member//member04.html
۹ـ http://www.Addameer.org/about.html
۱۰ـ http://www.Addameer.org/2003/annual03.html
۱۱ـ Ibid
۱۲ـ http://www.khrw.org/wr2kl/mideast.israel/israel2.html
۱۳ـ http://www.freepalestin.de/docu/addameer.htm
۱۴ـ Ibid
۱۵ـ http://www.Addameer.org/pro3.htm
________________________________________