درآمد
پس از برگزاري دوره آموزشي حضور و در راستاي برگزاري دوره هاي تداوم جهت آموزش پذيران شرکت کننده، موسسه بينالمللي رميک اقدام به هماهنگي جهت بازديد از نمايندگي هاي سازمان ملل متحد در تهران نمود. در ادامه اين برنامه درخواستي به منظور بازديد از صندوق کودکان ملل متحد، يونيسف، ارائه شد و پس از بررسي در نهايت روز چهارشنبه مورخ30/4/1389 زمان ديدار تعيين شد. سپس موسسه به اطلاع رساني به آموزش پذيران جهت شرکت در بازديد اهتمام نمود. افرادي که علاقه مند به حضور در جلسه بودند شرکت خود را در جلسه اعلام کردند.
نماينده يونيسف در ايران
ابتدا آقاي هولسوف، نماينده يونيسف در ايران، به همکاري¬هاي يونيسف ايران با دولت¬ها در طول چند دهه¬ي گذشته اشاره نمود و گفت: موضوع بهداشت کودکان در دهه¬ي 50 شروع شد. واکسيناسيون در آن زمان در اولويت بود. اين همکاري¬ها در حال حاضر در زمينه¬ي حقوق کودکان در ارتباط با آموزش مهاجرين و افاغنه در حيطه¬ي HIV ايدز و نظارت بر پيمان¬نامه حقوق کودک که در حقيقت يک معيار اندازه¬گيري براي فعاليت¬هايي است که در ارتباط با حقوق کودکان مي¬¬باشد صورت مي¬گيرد. در دنيا و در مجامع بين¬المللي توافق¬نامه¬هاي زيادي وجود دارد که در بيشتر آنها نوع همکاري با يونيسف را مشخص مي¬کند اما 2 مورد از اين معاهده¬ها قابل توجه بيشتر است. يکي از آنها پيمان¬نامه حقوق کودک است. کودک در اين پيمان¬نامه مقطع سني 3 تا 18 در نظر گرفته شده است.
مورد ديگر، اهداف توسعه¬ي هزاره¬ي سوم است که در آن 8 آرمان مشخص شده است. تمام کشورهاي حوزه¬ي بين¬المللي در سال 2000 مورد تأييد قرار دادند که اين اهداف را تا سال 2015 محقق سازند.
ما 5 سال ديگر به پايان زمان تعيين شده فرصت داريم. در ايران در بعضي جاها خيلي خوب هستيم در بعضي جاها هنوز به آن اهداف نرسيده¬ايم. بايد تلاش بيشتري شود و اهداف هزاره¬ي سوم راهنماي عمل ما است که فعاليت¬هاي ما را در اين زمينه کمک مي¬کند تا اين اهداف را محقق کنيم.
موضوعي که يونيسف بطور مشخص درباره کودکان به آن نگاه مي¬کند اين است که در جمعيت يک کشور همه¬ي نيازها و امور کودکان بايد محقق شود. اما مشاهده مي¬کنيم در بعضي از کودکان اين شرايط بطور مساوي ديده نشده و يا وجود ندارد. کودکان فقيري که در محروميت بسر مي¬برند در حاشيه¬اند و سوابق زندگيشان نشان مي¬دهد که مورد تبعيض واقع شده¬اند. کودکاني آسيب¬پذير که در مناطق دورافتاده زندگي مي-کنند. يونيسف توجه خاصي به اين کودکان دارد و با دستگاه¬هايي که در اين زمينه¬ها کار مي¬کنند همکاري نزديکي دارد که کمک بکند تا در حقيقت شرايطشان از اين وضعيت بهتر شود.
بحث جوانان و نوجوانان حيطه¬اي است که امروز ما بيشتر خواهيم شنيد و بطور فزاينده در همه جا مورد بحث است و در کشور ايران بطور اخص مورد توجه قرار مي-گيرد و مي¬دانيم که ايران يکي از جوان¬ترين کشورهاي دنياست. با آماري که ارائه داده شده 69 درصد جمعيت ايران زير 34 سال است.
به هر حال انتظارات، نيازها و حقوق اين اقشار جامعه بايد مورد توجه قرار گرفته شود و در مورد آن برنامه¬ريزي شود.
مي¬دانيد که يونيسف تنها نيست. وقتي که به اين موضوع در حيطه¬ي نوجوانان و جوانان نگاه مي¬کنيم متوجه مي¬شويم که دولت هم در بسياري از مقاطع درباره¬ي اين موضوع برنامه¬ريزي کرده و آن را مورد اهميت قرار داده است.
يونيسف معتقد است که هر گونه خدماتي که انجام شده و ادامه دارد براي بهبود وضعيت جامعه مي¬تواند مبناي کار براي آينده قرار بگيرد و يک نکته¬اي که خيلي مهم است مشارکت خود جوانان است. اين امر مي¬تواند مبناي فعاليت¬ها باشد و بدون مشارکت فعال آنها امکان¬پذير نيست. شناسايي اولويت¬ها و بهترين رويکرد و بهترين راهي که براي تحقق اين انتظارات و حق و حقوق جوانان لازم است در قالب گفتگو و تعامل انجام مي¬شود. در يونيسف مسئله¬ي جوانان حائز اهميت است. در برنامه¬ي بعدي 5 ساله که تبعا به عنوان يکي از برنامه¬هاي مهم اتخاذ خواهد شد، به عنوان يکي از نمايندگان يونيسف اعلام ¬مي¬کنم که اين موضوع يکي از ايده¬هاي کار ما است که خيلي علاقه¬مند هستيم اين همکاري را ادامه دهيم.
آقاي هولسوف
نماينده دفتر امور بين الملل سازمان ملي جوانان
در اين جلسه آقاي دزفولي، معاون محترم دفتر امور بين الملل سازمان ملي جوانان نيز حضور يافت و طي سخناني به تلاش بخش بين الملل سازمان ملي جوانان جهت توسعه روابط با نمايندگي هاي سازمان ملل متحد در تهران اشاره نمود.
مسلما حوزه¬ي جوانان نيز از اين قاعده مستثني نيست و شايسته است که گام¬هاي مؤثري جهت برنامه¬ريزي و مشارکت فعال نمايندگان جوان کشورمان در رويدادهاي بين¬المللي طراحي شود.
بر اين اساس دفتر همکاري¬هاي بين¬المللي سازمان ملي جوانان اقدام به تهيه¬ي طرح برگزاري دوره¬ي ارتقاي مشارکت مؤثر جوانان در رويدادهاي بين¬المللي تحت عنوان اختصاري دوره¬ي حضور نمود و مؤسسه¬ي بين¬المللي رميک به عنوان مجري برگزاري اين دوره انتخاب و اين دوره با حضور بيش از 50 نفر از نمايندگان سازمان¬هاي مردم نهاد جوانان در سطح شهر تهران برگزار شد.
در ادامه اين دوره به منظور افزايش اطلاعات آموزش¬ديدگان اين دوره در سازمان-هاي بين¬المللي موضوع برگزاري نشست¬هايي با هدف آشنايي با فعاليت¬ها و برنامه¬هاي نمايندگي¬هاي سازمان¬هاي بين¬المللي مقيم در تهران در دستور کار قرار گرفت.
اطلاعات سمن¬هاي جوانان
بطور کلي برخي اطلاعات وضعيت سازمان¬هاي مردم¬نهاد جوانان به شرح ذيل است:
طي سال¬هاي 79 تا 89 حدود 4059 سمن به ثبت رسيدند که از اين تعداد سمن حدود 3040 سمن با جنسيت دبير مرد و دو هزار و خرده¬اي با جنسيت دبير زن مشغول فعاليت مي¬باشند. از 4050 سمن به ثبت رسيده، 2380 سمن در محدوده¬ي جغرافيايي ملي و 1414 سمن در محدوده¬ي جغرافيايي استاني فعاليت مي¬کنند.
1034 سمن با موضوع اعتقادي – مذهبي، 960 سمن با موضوع علمي – پژوهشي و 512 سمن با موضوع هنري – ادبي فعاليت مي¬کنند. سازمان¬هاي مردم نهاد به اختصار سمن نام گرفته و در واقع ورژن فارسي NGO است.
اگر به شکل درصدي بخواهيم اشاره¬اي به اين سمن¬هاي جوانان بکنيم به لحاظ جنسيت 75 درصد دبيران سمن¬ها مرد هستند و 25 درصد باقيمانده زن هستند. به لحاظ تفکيک محدوده¬ي جغرافيايي 0.9 درصد روستايي هستند 3 درصد شهري هستند 2.5 درصد شهرستاني 34 دهم درصد استاني هستند و 58 دهم درصد ملي هستند.
در ادامه آقاي گودرزي، مديرعامل محترم مؤسسه بين¬المللي رميک نيز توضيحاتي را در خصوص دوره¬هاي آموزشي به شرح ذيل ارائه نمودند:
با توجه به عزم سازمان ملي جوانان در جهت توان¬مندسازي NGO ها مؤسسه بين-المللي رميک با توجه به زمينه¬ي فعاليتي که داشت مجري اين آموزش¬ها شد. آموزش¬هاي ما که در قالب دوره¬ي آموزشي حضور برگزار مي¬شود شامل دوره¬هاي مقدماتي و پيشرفته است و دو دوره¬ي تخصصي. دوره¬ي مقدماتي ما شامل آشنايي با سازمان¬هاي بين¬المللي، آشنايي با سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، مفهوم جهاني شدن و سياست خارجي، اصطلاحات بين¬المللي و آداب تشريفات در سطح بين¬الملل، و آشنايي با حساسيت¬هاي امنيتي مي¬باشد.
دوره¬هاي پيشرفته شامل حقوق معاهدات بين¬المللي و سياست خارجي جمهوري اسلامي در حوزه¬هاي مختلف قاره¬اي، بطور تخصصي براي کساني که در حوزه¬اي مي¬خواهند اعزام شوند به آنها آموزش داده مي¬شود که البته 2 دوره¬ي تخصصي زنان و جوانان هم داريم که متناسب براي افرادي است که در سمينارهاي مرتبط اعزام مي¬شوند.
بحث ديگري که در مؤسسه دنبال مي¬شود در زمينه¬ي NGO ها مسئله¬ي دوره¬ي تداوم است. آموزش اگر ادامه دار نباشد پس از مدتي از ياد خواهد رفت. بر اين اساس، سازمان ملي جوانان مجري دوره¬ي تداوم سمن¬ها را مؤسسه¬ي بين¬المللي رميک قرارداده و ما در راستاي اين کار آشنايي با سازمان¬هاي بين¬المللي را پي¬گيري مي¬نمائيم.
از طرفي ديگر هم مي¬توانيم با سازمان¬هاي بين¬¬المللي همکاري کنيم و حلقه¬ي رابطي بين سمن¬ها و سازمان¬هاي بين¬المللي داخل تهران باشيم.
وي گفت: يکي از شيوه هاي اساسي تبادل تجربيات، برقراري پيوندهاي فرهنگي و علمي بين فرهيختگان و نخبگان جوامع مختلف است و اين ابزار و تعامل بين المللي مي تواند به مثابه محملي قدرت مند براي معرفي چهره واقعي جوامع به يکديگر عمل نمايد.
در ادامه مسوولين برنامه هاي مختلف يونيسف در ايران به توضيح حوزه هاي کاري خود پرداختند که به طور کلي در ذيل آورده مي شود.
بخش پاياني نشست نيز به پرسش و پاسخ بين سمن هاي شرکت کننده و مسوولين يونيسف اختصاص يافت. مت زمان اين نشست 5:15 ساعت به طول انجاميد. خانم جيوياني، آقايان دکتر فارسي، تجويدي، عصايي، اکبرلو از ديگر مسوولان يونيسف بودند که در نشست حضور داشتند.
مقدمه
یونیسف، یا صندوق کودکان سازمان ملل متحد یکی ازآژانس های سازمان ملل متحد است که برای تحقق حقوق کودکان وکمک به بهبود وضعیت زندگی آنان در سرتاسر جهان فعالیت می کند. این صندوق درسپتامبر سال ۱۹۴۶ میلادی)شهریورماه ۱۳۲۵) با هدف تأمین نیازهای فوری کودکان اروپا در سال های پس از جنگ جهانی دوم، از سوی سازمان ملل متحد بنیان گذازی شد.
در سال ۱۹۵۳، يونيسف يکي از ارکان دايمي سازمان ملل شد و نام آن از "صندوق بين المللي اضطراري کودکان سازمان ملل" به نام کنوني تغيير يافت. دفتر مرکزي يونيسف در نيويورک است.
یونیسف که خط مشی خود را از پیمان نامه جهانی حقوق کودک می گیرد متعهد است که بقا، حمایت و رشد و تکامل کودکان را در سطح جهان حفظ کرده و اولویت های توسعه و اصول اخلاقی کار با کودکان را در کشورها پیاده کند. راهنمای یونیسف «پیمان نامه حقوق کودک» است و یونیسف تلاش می کند تا حقوق کودکان را به عنوان اصول اخلاقی پایدار و معیارهای بین المللی رفتار با کودک برقرار سازد. یونیسف طی ۶۳ سال فعالیت خود به دولت ها و جوامع کمک کرد تا جهان را به مکان مناسب تری برای کودکان تبدیل کنند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، یونیسف را موظف کرده است تا با ترویج و پشتیبانی از حقوق کودکان و زنان، به مناسب ترین مراقبت ممکن از کودکان، تندرستی و آموزش آن ها بپردازد.
امروز یونیسف در بیش از ۱۵۵ کشور جهان فعال است و به احقاق حقوق کودکان در زمینه بقا، رشد و تکامل و حمایت کمک می کند.
© یونیسف ایران
ايران و يونيسف
ایران پیماننامه جهانی حقوق کودک را در سال 1373 (1994 میلادی)، با قید شرط کلی، تصویب کرد و تا به حال دو بار به کمیته حقوق کودک گزارش داده است. مجلس ایران نیز امضای پیمان "رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان" را در سال 1382 (2003 میلادی) تصویب کرد، اما اجرای آن منوط تصویب نهایی از جانب دستگاه دولتی بالاتری می باشد.
اکثریت مردم در جمهوری اسلامی ایران از شرایط زندگی متوسط بهرهمند هستند، با این حال موانع زیادی پیشرو است. از جمله میزان بالای بیکاری، توزیع نابرابر درآمد و نابرابری فرصتها. تقریبا 20 درصد مردم ایران زیر خط فقر زندگی میکنند (ارزیابی عمومی کشوری سازمان ملل سال 2003) و محرومیتهای منطقهای جدی نیز وجود دارد.
مردم مناطق روستایی از این چالشها بیشتر از دیگران رنج میبرند. آنها درآمد خانوادگی کمتری دارند، میزان اشتغال و باسوادی پایینتر است و امکانات کمتری در اختیار آنها قرار دارد. به عنوان مثال در استان سیستان و بلوچستان، تنها 55 درصد مردم به آب سالم دسترسی دارند این درحالی است که رقم یاد شده در سطح ملی 83 درصد است. در حالی که سیستم مراقبتهای بهداشتی اولیه به صورت کلی وسیع و جامع است، میزان ایمنسازی در مناطق محروم روستایی پایین بوده و میزان مرگ و میر کودکان و نوزادان نیز بالاتر است.
یونیسف در ایران
یونیسف و دولت ایران از سال۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲ شمسی) برنامه های مشترکی به نفع کودکان اجرا کرد ه اند. در ابتدا، برنامه های یونیسف بر روی مسائل سلامت و تغذیه متمرکز بود اما در سال های بعد، دامنه فعالیت ها به آموزش دختران، توانمندسازی زنان برای فعال تر بودن در جامعه، اطلاع رسانی راجع به اچ آی وی / ایدز برای افراد در معرض خطر و ترویج قوانین حامی حقوق کودک گسترش یافت.
ایران در سال ۱۳۶۳، به پیمان نامه حقوق کودک پیوست و یونیسف همکاری دوباره خود را با ایران درسال ۱۳۷۳، آغاز کرد. بین سال های ۱۳۶۳و ۱۳۶۷، یونیسف در مجموع به پشتیبانی از برنامه های بهداشتی مانند ترویج تغذیه با شیر مادر، واکسیناسیون و مبارزه با بیماری های اسهالی کودکان پرداخت. طی سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۱، این همکاری ها در زمینه های دیگری مانند تقویت و گسترش شبکه بهداشتی درمانی کشور و همچنین برنامه های سلامت مادران، تغذیه، مبارزه با کمبود ریز مغذی ها و عفونت های حاد تنفسی گسترش یافت.
جمهوری اسلامی ایران همچنین یکی از کشورهایی است که به میزان بالایی مستعد بلایای طبیعی است و در سالهای اخیر اثرات سیلها، خشکسالیها و زلزلههای مهیب را به خود دیده است. یونیسف پس از زلزله ویرانگر 5 دیماه 1382 (دسامبر 2003) به کمک شهروندان بم و مناطق پیرامون آن شتافت. از آن پس همکاری با مسئولان محلی و جوامع برای احیای شهر و امکانات آن ادامه دارد.
برنامه جدید کشوری یونیسف با دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ آغاز و تا سال ۲۰۰۹ ادامه يافته و البته يک سال ديگر نيز تمديد شده است. این برنامه پنج ساله بر حوزه های زیر متمرکز مي باشد:
حمایت از کودکان
اچ آی وی/ ایدز و خدمات دوستدار نوجوانان
آموزش دختران و توانمندسازی زنان
رشد و تکامل همه جانبه کودکان خردسال
نظارت بر اجرای پیمان نامه جهانی حقوق کودک
یونیسف توجه خود را به سه استان که بیشترین نیاز را دارند، متمرکز کرده است. این سه استان، هرمزگان، آذربایجان غربی و سیستانوبلوچستان است.
بودجه يونيسف
بودجه یونیسف کاملا به وسیله مشارکت داوطلبانه افراد، موسسات، دولت ها و بخش خصوصی تامین می شود. دفاتر کمک های مالی یونیسف، سازمان های غیردولتی هستند که در ۳۶ کشور توسعه یافته مستقر بوده و در راستای ترویج حقوق کودک، جمع آوری کمک های مالی و ارائه خدمات به دیگر دفاتر یونیسف در جهان فعالیت می کنند. زمانی که در دهه ۱۹۵۰ میلادی کارت های تبریک یونیسف به بازار آمدند، به سرعت به منبع اصلی درآمدزایی برای یونیسف تبدیل شدند .
یونیسف ایران برای پیشبرد رسالت خود با کمپانی های بین المللی و شرکت های بزرگ و کوچک ایرانی نیز مشارکت می کند . یونیسف به دنبال شراکت هایی است که بخش خصوصی را به نفع کودکان جهان بسیج می نماید. افزایش علاقمندی به مشارکت اجتماعی در بخش خصوصی به یونیسف امکان داد که طرح های مشارکتی موفقی را اجرا کند. این مشارکت منجر به جلب حمایت قابل توجه کمپانی ها و اجرای طرح های جهانی، منطقه ای و محلی و برنامه های مشارکت کارمندان برای کمک به اهداف اجتماعی یونیسف شده است.
در ایران شرکت های بزرگی چون : صنایع غذایی بهروز، آب معدنی دماوند، شرکت پاکشو، شرکت تک ماکارون، شرکت گلستان و سامسونگ حامی یونیسف بوده اند. این شرکت ها حمایت قابل توجهی از یونیسف در زمینه های مختلف از جمله آموزش، سلامت و تغذیه کودکان در استان های محروم ایران داشته اند.
حمایت از کودکان
© یونیسف ایران
طرح مساله
جمهوری اسلامی ایران پیماننامه جهانی حقوق کودک را با شرط تحفظ کلی در سال 1373 امضا کرد و تاکنون دو بار (درباره وضعیت حقوق کودک در ایران) به کمیته حقوق کودک گزارش داده است.
علاوه بر این، قانونی در خصوص قاچاق انسان تدوین شد که به موجب آن قاچاق افراد زیر 18 سال میتواند با اشد مجازات مواجه شود.
یونیسف در چارچوب تلاشهای خود برای ایجاد محیطی که در آن از حقوق همه کودکان حمایت شود، از تصویب لایحه آیین دادرسی نوجوانان که در آغاز سال 2004 میلادی به مجلس ارائه شده است، حمایت میکند. این لایحه به قضات اجازه میدهد تا از اعمال مجازات اعدام برای نوجوانان خودداری کرده و از مجازاتهای جایگزین استفاده کنند.
اقدامات
یونیسف با دولت ایران بر روی یک برنامه به توافق رسیده است. این برنامه افزایش ظرفیتهای حقوق کودک در مقامات محلی ،مقامات اجرایی و قضایی را در بر میگیرد. این برنامه همچنین شامل اصلاحات قضایی، تدوین سیاست ملی مقابله با کودک آزاری و ایجاد دستورالعمل اخلاقی برای معلمان، مددکاران اجتماعی و بهیارانی است که با کودکان سروکار دارند. همچنین پذیرش مشارکت فعالانه و کامل کودکان در توسعه ترویج از جمله این برنامه ها است.
یونیسف از آموزش پلیس، قضات، مددکاران اجتماعی و کارکنان زندانها و مراکز اصلاح و تربیت نوجوانان در خصوص حقوق کودک و همینطور فعالیتهای مناسب در رابطه با دادرسی ویژه نوجوان حمایت میکند.در پی آموزشهای انجام شده در این زمینه ، پلیس و قضات به صورت فزایندهای از مکانیسم قضازدایی استفاده میکنند.
همچنین یک سمینار سراسری مشترک توسط یونیسف و قوه قضاییه در سال 2005 به منظور آشنایی سیاست گذاران و مقامات با چارچوب محیط حمایتی کودکان سازماندهی شد.
یک کارگاه آموزشی در زمینه پیشنویس سیاست ملی برای جلوگیری از کودک آزاری و مدیریت برگزار شد. در این راستا یک نهضت اطلاعرسانی شامل اپیزودهای تلویزیونی، فلیمهای کوتاه، بروشورها و داستانهای کوتاه به منظور تقویت روابط خانواده و ارتباط کودک – والدین در حال شکلگیری است. بهیاران نیز برای پیدا کردن موارد کودک آزاری آموزش میبینند.
پیشگیری از سوءاستفاده از کودکان
مطالعات اخیر در ایران نشان میدهند که کودکآزاری و بهرهکشی از کودک یک پدیده رایج در سراسر کشور است. یکی از ارزیابیها نشان میدهد که در طول یک هفته قبل از انجام ارزیابی، بیشتر از یک پنجم کودکان 11-6 ساله به وسیله کسانی که از آنها مراقبت میکنند، تنبیه بدنی شدهاند. همچنین تنبیه فیزیکی در مدرسه و حبس در خانه رواج دارد.
یونیسف تلاشی را در جهت ایجاد و گسترش توانایی تشخیص کودکآزاری در میان معلمان، سرپرستان، والدین و مددکاران بهداشت انجام داد.
اصلاحات قانونی و سیاستگذاری
ساختار قانونی ایران ترکیبی از فقه اسلامی، پیمانهای جهانی و قوانین مدنی کشورهایی نظیر بلژیک و فرانسه است. داشتن این منابع متعدد منجر به بروز ناهماهنگیهایی در سیستم حقوقی ایران به صورت کلی و در قوانین مربوط به کودکان به صورت خاص شده است.
بنابراین نیازی فوری به اصلاحات قانونی و اجرای مناسب قوانین موجود وجود دارد تا محیطی حامی کودکان فراهم شود. سیاستهای ملی برای حمایت از کودکان درمقابل خشونت، کودکآزاری و بهرهکشی هم باید توسعه پیدا کنند.
همچنین لایحه دادرسی ویژه نوجوانان تهیه شده، توسط دولت تصویب گردیده و در اسفند 1383 به مجلس فرستاده شده است. این لایحه به قضات اجازه میدهد تا از اعمال مجازات اعدام برای نوجوانان خودداری کرده، و استفاده از مجازاتهای جایگزین را ترویج میدهد. یونیسف به تدوین این لایحه کمک کرد و برای پذیرفته شدن آن بهطور جدی تلاش خواهد کرد.
در سطح ملی تلاشها بر سیاستگذاری و ایجاد دستورالعمل متمرکز است در حالیکه در سطح محلی این تلاشها در حوزه ترویج، آموزش و ایجاد ظرفیت پراکنده شده است. بخشی از این راهبرد شامل اصلاح و بهبود دانش و نگرشهای قضات، نیروی انتظامی و کارمندان مراکز اصلاحوبازپروری نوجوانان در زمینه چگونگی برخورد با نوجوانان قانونشکن میباشد. دورههای آموزشی نیز پیرامون موضوعات دادرسی ویژه نوجوانان، پیماننامه حقوق کودک و استانداردهای بینالمللی برای برخورد با نوجوانان قانونشکن برگزار شده است.
اچ آی وی/ایدز و ایجاد خدمات دوستدار نوجوانان در این زمینه
طرح مساله
اگرچه میزان شیوع اچ آی وی در ایران در حال حاضر پایین است ( به صورت رسمی کمتر از 01/ درصد) اما این کشور در مقابل شیوع آن مصون نیست. دانش لازم نسبت به این بیماری و راههای پیشگیری از آن به ویژه در میان افراد جوان و زنان وجود ندارد. علاوه بر این نگرشهای سنتی نسبت به مساله روابط جنسی ،هر نوع بحث آزاد در این خصوص را محدود میکند.
نوجوانان درحدود 27 درصد کل جمعیت کشور را تشکیل میدهند، اطلاعات کمی نسبت به سطح آگاهی این گروه درخصوص ایدز و نگرشهای آنها نسبت به این موضوع وجود دارد. مطالعات اندکی که در بین نوجوانان ایرانی انجام شده است نتایج ناامید کنندهای را نشان میدهند:
یک سوم نوجوانان دختر نمیتوانند حتی یکی از راههای انتقال اچ آی وی / ایدز را نام ببرند. دختران و پسران خود را در معرض خطر ابتلا به اچ آی وی نمیبینند و در حالی که نوجوانان پسر در مورد اچ آی وی اطلاعات بیشتری دارند، با این حال آنها همچنان رفتارهای پرخطری نظیر ارتباط جنسی بدون کاندوم و ارتباط جنسی با افراد مختلف و زنان خیابانی را دارند.
در حالی که نتایج فوق نمیتواند به کل جمیت نوجوان کشور تعمیم داده شود، اما واضح است که اطلاعات بیشتری با محوریت جوانان نیاز است تا به جوانان کمک کند از خود در برابر این بیماری حفاظت کنند.
اقدامات
یونیسف ایران در قالب برنامه اچ آی وی/ ایدز با شرکای دولتی و غیردولتی کار میکند تا پیامهای کلیدی مرتبط با اچ آی وی / ایدز و موضوعات مربوطه را از طریق رسانههای جمعی در جامعه پخش کند و ارائه خدمات جوان مطلوب و اطلاعرسانی را تضمین نماید.
برنامه جاری، 13 منطقه روستایی و نیمه شهری را در بر میگیرد و کودکان بین سنین 18-6 ساله را گروه هدف خود قرار داده است. شرکای کاری اساسا وزارتخانههای دولتی هستند و مداخلات بیشتر در درون محیط مدارس برنامهریزی شدهاند. جوانان، کودکان و نوجوانانی که بیشتر از همه در معرض خطر هستند، ضرورتا در مدارس نیستند و غالبا میتوانند در سطح جوامع شهری جایی که رفتارهای پرخطر بیشتر در آنجاها اتفاق میافتند پراکنده باشند.
وضعیت دختران و زنان در ایران
© یونیسف ایران
زنان و دختران در مناطق روستایی از همنوعان خود در شهرها عقب ماندهاند.
طرح مساله
دسترسی به سیستم آموزشی و ادامه تحصیل یکی از چالشهای پیش روی بسیاری از دختران در ایران به ویژه در مناطق روستایی است. مناطق محروم همچنین باید برای بهبود شرایط عمومی زنان مدنظر قرار بگیرند.
به دلیل این که دختران باید فاصله زیادی تا رسیدن به نزدیکترین مدرسه طی کنند، ادامه تحصیل در دوره راهنمایی پس از سپری کردن دوره ابتدایی مشکل بسیاری از دختران است. البته استراتژیهایی برای مواجه با این معضل وجود دارند اما بسیاری از دختران همچنان از دسترسی به آموزش راهنمایی باز میمانند چرا که راهحلهای در نظر گرفته شده، از نظر فرهنگی مناسب نیستند. در حال حاضر در سطح ملی میزان انتقال از دوره ابتدایی به دوره راهنمایی برای پسران 90 درصد و برای دختران80 درصد میباشد.
موانع فرهنگی همچنین دختران را از ادامه تحصیل بعد از دوره ابتدایی باز میدارد بنابراین مراوده با والدین و جوامع مختلف بایستی بیشتر شود.
زنان نیز در مناطق روستایی با چالشهایی روبرو هستند. در مناطق شهری، میزان باسوادی زنان حدود 82 درصد است در حالی که این میزان در مناطق روستایی نزدیک به 62 درصد میباشد. چالشهای دیگری نیز وجود دارند که از آن جمله میتوان به فقدان مشارکت گسترده، فقدان دسترسی به اطلاعات، دانش و منابع، خشونت خانگی و سطح پایین مشارکت در برنامههای توسعهای اشاره کرد.
اقدامات
برنامه کشوری یونیسف از اصلاحاتی که فعالیتهای آموزشی و یادگیری را در مدارس تحت تاثیر قرار داده و بین جوامع و مدارس رابطه ایجاد کند، حمایت میکند. الگوی آموزش دختران روستایی که توسط یونیسف تدوین شده، در بسیج گروههای دختران در سیستان و بلوچستان موثر بوده و منجر به کاهش میزان ترک تحصیلیها و تغییر نگرشهای منفی نسبت به تحصیل دختران شده است.
در سال 2005 کارگاههای آموزشی برای مقامات محلی و افراد سرشناس جامعه سازماندهی شد تا مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان در بستر اجتماعی تسهیل شود. همچنین کارگاههای آموزشی بیشتری برای زنان روستایی درخصوص مهارتهای زندگی و مهارتهای ارتباطات فردی برگزار گردیده و کارگاههای آموزشی درخصوص توانمندسازی زنان در حال برگزاری است.
آموزش دختران
© یونیسف ایران
یونیسف تلاش می کند تا به مدرسه رفتن و در مدرسه ماندن دختران امری حتمی گردد.
به طور کلی مقرر شده است که به منظور دستیابی به ثبتنام همگانی در مدارس، استانهای محروم باید با استانداردهای کشوری منطبق شوند. برای مثال، آمار دولتی بیانگر آن است که میزان ثبتنام مدارس 97.2 دزصد است، درحالیکه این آمار در سیستانوبلوچستان برای پسران 81.8 درصد و برای دختران تنها 71.5 درصد است.
همچنین با فعالیتهای متمرکز شده باید اطمینان حاصل کرد که همه کودکان تحصیلات ابتدایی را به اتمام برسانند. آمار سال 1382 (2001 میلادی) بیانگر کاهشی مداوم در میزان اتمام دوره ابتدایی در گروههای سنی مختلف است. طبق آمار تنها 2.7 درصد کودکان 14 تا 16 ساله دوره آموزش ابتدایی خود را به اتمام رساندهاند. عوامل موثر در عدم اتمام تحصیلات ابتدایی شامل کیفیت پایین امکانات آموزشی، مربیان بیتجربه، کمبود معلمان زن و وجود عقاید منفی نسبت به تحصیل دختران است.
یونیسف قصد دارد ضمن حمایت از آسیبپذیرترین، به حاشیه رانده شده ترین و در معرض خطرترین دختران در مناطق منتخب از سه استان محروم، حقوق آنان را در زمینه دسترسی به آموزش احقاق کند. این برنامه ضمن شناسایی روشهای نوین برای مشارکت اقشار مردم، به وضعیت کودکان آسیبپذیر و به حاشیه رانده شده که تاکنون از آموزش محروم بودهاند، نیز توجه میکند.
دیگر فعالیتها شامل اصلاح مطالب کتب درسی و معرفی شیوههای تدریس و یادگیری با مشارکت دانشآموزمیباشد.
توانمندسازی زنان
© یونیسف ایران
توانمندسازی زنان شامل ترفیع دادن زنان به هدایت کنندگان در خانواده و اجتماع است.
در حالیکه پیشرفت زنان در ایران در سالهای اخیر قابل توجه بوده است، میزان مشارکت آنان در اجتماع و برنامههای توسعه اجتماعی همچنان پایین است. اگرچه زنان روستایی بخش عمدهای از نیروی کار را تشکیل میدهند، اما به دلیل دسترسی محدود آنان به آموزش رسمی، مشارکت آنان در تصمیمگیریهای اجتماعی چندان ضروری تلقی نشده است. بنابراین در میان زنان کمبود اعتماد به نفس و غرور دیده میشود.
آمار رسمی بیانگر آن است که میزان فعالیت اقتصادی زنان 14.3 درصد است، اما ارزیابی صحیح میزان اشتغال زنان در مشاغل سنتی، خانه و تولیدات کشاورزی و صنایع دستی به دلیل عدم وجود آمار دقیق، دشوار می باشد.
ایران هنوز عضو پیماننامه رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان نشده است. شورای نگهبان جمهوری اسلامی ایران، با بیان اینکه این پیماننامه از جهاتی با شریعت اسلام منطبق نیست، با تصویب آن مخالفت کرد. یونیسف همچنان در تلاش برای تصویب این پیماننامه است.
یونیسف قصد دارد آگاهی و دانش زنان نسبت به مسایلی چون سلامت، مشارکت اجتماعی و فرصتهای اقتصادی، را با به کارگیری استراتژیهایی نوآورانه ای چون تقویت عزت نفس زنان در تصمیمگیریها و مذاکره با دیگران، تشویق آنان به ایفای نقش هدایت کننده در خانواده و اجتماع، بالا ببرد.
یکی از محورهای اصلی این برنامه بالا بردن میزان آگاهی میان سیاستگذاران نسبت به نقش محوری زنان در اجتماع است. با مشارکت دادن زنان در اجتماع و به کارگیری آنان به عنوان ناظر در مسائلی چون خشونتهای خانوادگی و ثبتنام و نگهداری دختران در مدارس، زنان قادر خواهند بود ظرفیتهای خود را در ارزیابی، بررسی و ایفای نقش برای ایجاد تغییراتی در اجتماع بالا ببرند. مشارکت زنان در شوراهای روستا و کمیتههای تصمیمگیری روستایی نیز میتواند بسیار موثرباشد.
رشد و تکامل همه جانبه کودکان خردسال
© یونیسف ایران
یونیسف از رشد ذهنی و جسمی یکپارجه کودکان در سالهای نخست زندگیشان حمایت می کند.
طرح مساله
ایران به رغم موقعیت خود به عنوان کشوری با درآمد متوسط، از محرومیتهای منطقهای جدی رنج میبرد، محرومیتهایی که تداوم یافته، بیشتر شده و تهدیدهایی را علیه پیادهسازی جامع وکامل حقوق کودک ایجاد میکنند. بررسیهای اخیر یونیسف در 13 منطقه روستایی این تفاوفهای عمیق منطقهای را نشان میدهد. طبق این بررسی میزان سوءتغذیه بالا و میزان ثبت تولد پایین بود.
این بررسی نشان داد که 3/13 از کودکان متولد شده در سیستان و بلوچستان از 2004 تا 2006 دچار کم وزنی در زمان تولد (کمتر از5/2 کیلوگرم) هستند. هشدار دهندهتر این که بررسی فوق تنها شامل نیمی از کودکان متولد شده در سیستان و بلوچستان می شد. در هرمزگان اندکی بیشتر از نیمی از کسانی که از کودکان مراقبت میکنند (7/53 درصد)دانش لازم برای مراقبت از کودکان را داشتند. اطلاعات اولیه نشان دادند که در سیستان و بلوچستان در مقایسه با سایر استانهای محروم همچنین میزان ثبت تولد به صورت جدی پایین است.
اقدامات
رشد یکپارچه کودکان خردسال مفهوم جدیدی در ایران است. برنامه کشوری یونیسف برای همکاری با دولت ایران سه پروژه مکمل یکدیگر را در بر میگیرد- تغذیه و سلامت کودک، رشد کودک در دوران خردسالی و ثبت تولد– که به عنوان زیر مجموعه رشد یکپارچه کودکان خردسال محسوب میشوند. استراتژی کلی این است که با تمرکز بر بهبود مراقبت از کودک در خانه و خانواده و جامعه، محرومیتها بین مناطق و گروههای خاص کاهش یابد.
در سطح ملی و استانی تقویت ظرفیتهای خدماتدهی در اولویت قرار دارد. در سطح شهرستان، تیمهای اجرایی شهرستانها در یک نگرش مبتنی بر حقوقبشر برنامهها را مدیریت کرده و بر ارائه خدمات یکپارچه نظارت میکنند و از اقدامات جامعه محور حمایت مینمایند. در سطح جوامع هدف فعالیتها ظرفیتسازی برای ارزیابی و تجزیه و تحلیل مشارکتی است.
توجه به جوامع دور افتاده در 12 شهرستان سه استان با محرومیت بالا یعنی استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی متمرکزاست. این استانها که در بررسی ملی به عنوان استانهایی که نیازمند بیشترین کمکها هستند، شناسایی شدهاند؛ طبق مشاهدات کمیته حقوق کودک هم کمترین دسترسیها را به خدمات اجتماعی پایه دارند و هم بیشترین میزان نادیده گرفته شدن حقوق کودک در آنها وجود دارد.
ثبت تولد
© یونیسف ایران
تقریبا 13 درصد تولدها در ایران گزارش نمیشوند.
قانونی در خصوص ثبت تولد در سال 1297 (1918 میلادی) با قید این شرط که تمامی تولدها باید ظرف 15 روز به ثبت برسد، تصویب شد و درسال 1355 (1976 میلادی) اصلاح شد، اما آمارها نشان میدهند که هنوز تقریبا 13 درصد تولدها گزارش نمیشوند.
تفاوتهای گسترده بین مناطق هنوز پابرجاست و سیستم ثبت تولد در مناطق روستایی دورافتاده با مشکلات زیادی مواجه است. در برخی مناطق والدین از منافع شهروندی خود آگاه نیستند، چه برسد به منافعی که ثبت تولد فرزندانشان میتواند به همراه داشته باشد.
یونیسف تلاس میکند تا میزان ثبت تولدها را از طریق بررسی مجدد قوانین و سیستم ثبت تولد موجود و نیز پیشنهاد دادن راههایی برای بالا بردن دسترسیها افزایش دهد. همچنان از اقدامات ابتکاری مبتنی بر مشارکت مردمی که ثبت تولد را به طرحهای توسعه اجتماعی پیوند میدهد، حمایت میشود و آگاهی عمومی از طریق اقدامات تبلیغی افزایش مییابد.
بهداشت و تغذیه کودک
© یونیسف ایران
میزان مرگومیر کودکان به واسطه بهبود اقدامات بهداشتی اولیه کاهش یافته است، ولی محرومیتهای منطقهای هنوز به توجه نیاز دارند.
با پوشش عالی بهداشت اولیه و پایین آوردن میزان مرگومیر کودکان، ایران در سالهای اخیر دستاوردهای قابل توجهی را در زمینه بهداشت کودکان به ثبت رسانده است. خدمات ارائه شده در بخش آموزشی و مراقبتهای اولیه بهداشتی برای کودکان روستا در مناطق محروم به طرز چشمگیری افزایش پیدا کردهاند.
با این حال کشور ایران برای رفع کامل نیازهای کودکان، به ویژه کودکانی که به خاطر فقر ناشی از دور بودن از امکانات اصلی و یا بیکاری سرپرستانشان آسیبپذیر شدهاند، با موانع متعددی مواجه است.
یونیسف تلاش میکند تا نگرشهای جدیدی برای رساندن خدمات سلامت، تغذیه و ایمنسازی به این کودکان را شناسایی کند. اقدامات ابتکاری دیگر شامل اطلاعات، آموزش و ارتباطات برای بهبود مراقبتهای غذایی و بهداشتی کودک و فعالیتهایی میباشند که به منظور کاهش سوءتغذیه و کمبود نسبی مواد مغذی انجام میشوند.
رشد و تکامل کودکان خردسال
© یونیسف ایران
رشد و تکامل یکپارچه کودکان خردسال یک مفهوم جدید در ایران است.
رشد ذهنی و انگیزشی و رشد احساسی و شناختی کودکان خردسال فقط به تازگی مورد توجه قرار گرفتهاند و هنوز در برنامههای مربوط به مراقبتهای بهداشتی اولیه گنجانده نشدهاند. خدمات مربوط به دوران قبل از مدرسه به طور کلی تنها در مناطق شهری در دسترس هستند و بیشتر با هزینههای شخصی تامین میشوند. این نیاز امروزه شناخته شده و وزارت آموزش و پرورش مشغول راهاندازی آموزش اجباری قبل از مدرسه برای کودکان بین 5 تا 6 سال است.
تنهاکمتر از 10 درصد کودکان در ایران به خدمات رشد و تکامل یکپارچه دوره خردسالی دسترسی دارند و از حدود 60 هزار روستا در کشور، تنها 1400 روستا دارای خدمات رفاهی روستایی هستند. ضمن این که در این روستاها نیز خدمات و امکانات یاد شده معمولا از کیفیت پایینی برخوردارند. در این عرصهها نیاز به اطلاعات بیشتر، تواناییهای فنی و تجربه وجود دارد.
یونیسف همچنین از تاسیس روستامهدهای مبتنی بر مشارکت مردمی در محرومترین استانهای ایران حمایت کرد. بعد از این که 42 روستامهد به طورآزمایشی باز شدند، دولت از گسترش پروژه حمایت کرد به گونهای که در حال حاضر حدود 3600 مرکز با مدیریت محلی راهاندازی شدهاند.
گروههای مختلفی موظف شدهاند تا ضمن نظارت بر تغذیه مناسب، ثبت تولد و رشد کودکان خردسال، این برنامهها را ترویج دهند. منابع اطلاعاتی و تبلیغاتی جهت تدوین پیغامهای یکپارچه، با هدف قرار دادن والدین، تدارک دیده شدهاند. تواناییهای افراد تاثیرگذار در بخشهای محلی، شهرستانها، استانها و در سطح ملی نیز برای طراحی و ارائه خدمات در حال تقویت شدن است.
یونیسف علاوه بر موارد مورد توجه اشاره شده در بالا، به حمایتیابی برای تهیه و پذیرش یک سیاست ملی در خصوص رشد و تکامل یکپارچه کودکان خردسال ادامه میدهد. ایجاد الگوهای جامع و وسیع قابل تکرار در سطوح ملی و شناسایی و استناد به بهترین اقدامات انجام شده در این خصوص، می تواند نقشی محوری ایفا کند.
پیمان نامه حقوق کودک
• کنوانسیون حقوق کودک شامل اساسیترین حقوق بشر برای کودکان در 29 آبان ماه 1368 به تصویب رسید.
• 193 کشور با ضمانت قانونی به کنوانسیون حقوق کودک ملحق شدهاند. این کنوانسیون مقبولترین سند حقوق بشر در تاریخ میباشد.
• کنوانسیون جهانی حقوق کودک شامل 54 ماده و دو پروتکل اختیاری بوده که چهار اصول پایهای آنرا جهت میدهد:
1. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
2. زمانیکه در رابطه با کودکان تصمیمگیری میشود باید منافع عالیه آنان در راس قرار گیرد.
3. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.
4. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و در تمامی اموری که به آنها مربوط میشود این نظرات باید مورد توجه قرار گیرد.
در شهریور 1369 مجمع عمومی سازمان ملل اولین نشست جهانی خود را با نام »اجلاس جهانی سران برای کودکان» به بهبود زندگی کودکان اختصاص داد.
در سال 1380 دبیر کل سازمان ملل متحد گزارشی را در زمینه پیشرفتهای انجام شده برای کودکان از زمان اجلاس سران منتشر کرد. این گزارش تحت عنوان «ما کودکان» منتشر شد.
گزارش یادشده شامل برخی ازدستاوردهای بزرگ جهانی در آن دهه میباشد: تا سال 2000 در مقایسه با سال 1990 مرگومیر کودکان زیر 5 سال در هرسال سه میلیون نفر کمتر شده بود. در همان گروه سنی تعداد کودکان کم وزن 4 درصد کاهش داشته و 82 درصد از کل کودکانی که باید به مدرسه میرفتند تا آن زمان در مدرسه ابتدایی ثبتنام کرده بودند. در گزارش سال 2001 همچنین به مواردی که هنوز جای پیشرفت دارند یا مواردی که ناتمام مانده، اشاره شده بود: به نیمی از افراد بشرکه کاملا" فقیر بودند،11 میلیون کودکی که قبل از 5 سالگی از بیماریهای قابل پیشگیری میمردند، 150 میلیون کودکی که سوءتغذیه داشتند و حدود 120 میلیون کودکی که به مدرسه نمیرفتند.
بیانیه هزاره تعهدی است برای توسعه، صلح و حقوق بشر. در هجدهم شهریور 1379، نزدیک به 200 نفر از سران کشورها این بیانیه را برای رسیدن به هشت هدف توسعه هزاره با موارد تعیین شده تا سال 1395 امضا کردند.
نشست ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای کودکان از تاریخ 18 تا 20 اردیبهشت 1381 برگزار شد. برای اولین بار خود کودکان نقش رسمی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل داشتند. آنها بهعنوان نمایندگان رسمی دولتها و سازمانهای غیر دولتی در این نشست حضور پیدا کرده بودند. این نشست در واقع در ادامه اجلاس سران در سال 1369 برگزار شد.
نتیجه این نشست دستورکار بینالمللی «جهانی شایسته کودکان» بود که در آن طرحی مطرح شد تا فاصله «تعهدات بزرگ» و «دستاوردهای اندک» در سال 1369 را کاهش دهد. این طرح اهداف زمانبندی شدهای را برای رسیدن به اهداف توسعه هزاره که مستقیما به کودکان مربوط میشوند مطرح کرده و برای کشورها وظایفی را در راستای رسیدن به توسعه تعیین کرد که تا پایان سال 1382 از طریق برنامه ملی خود به این اهداف دست پیدا کنند.
یک سال بعد از نشست ویژه مجمع عمومی سازمان ملل، 105 کشور در سراسر دنیا اقدامات پیگیرانه مشخصی را هم برای طراحی برنامه عمل ملی و هم برای اجرای این طرحها انجام دادند.
به طور کلي يونيسف علاقه¬مند است با جوانان در زمينه¬هاي جمع¬آوري اطلاعات مربوط به جوانان، دوره انتقال فراغت از تحصيل تا کار، و فرايند مشارکت جوانان در جامعه در حيطه تصميم¬گيري همکاري داشته باشد.
مرداد ماه 1389
تنظيم: مؤسسه بين المللي رميک